γλώσσα, η φυλακή της αντίληψης

ι.π.

δημοσιεύτηκε στο φανζίν suckerpunch #1

Η γλώσσα που χρησιμοποιούμε επηρεάζει τις σκέψεις που κάνουμε πολύ περισσότερο απ΄ ότι οι σκέψεις που κάνουμε επηρεάζουν τη γλώσσα που χρησιμοποιούμε. Είμαστε εγκλεισμένοι σε απολιθωμένες μεταφορές( γλωσσικές αλυσίδες μας οδηγούν μέσα στο καθημερινό μας λαβύρινθο της πραγματικότητας.
Οι φυσικοί, για παράδειγμα, ξόδεψαν κοντά τρεις αιώνες ψάχνοντας για μια ουσία, τη θερμότητα, που να ανταποκρίνεται στο υπαρκτό ουσιαστικό, τη "θερμότητα"( χρειάστηκε μια επανάσταση στη χημεία και στη θερμοδυναμική πριν συνειδητοποιήσουμε ότι δεν πρέπει να σκεφτόμαστε τη θερμότητα ως ουσιαστικό (ως πράγμα) αλλά ως ρήμα (ως διαδικασία) - μια σχέση ανάμεσα στις κινήσεις των μορίων.
Προς το τέλος του προηγούμενου αιώνα - όλα αυτά είναι παλιές ειδήσεις, παρόλο που οι περισσότεροι "διανοούμενοι" ακόμα δεν τις έχουν ακούσει- διάφοροι μαθηματικοί και φιλόσοφοι που ήταν καλά μυημένοι στις φυσικές επιστήμες άρχισαν να αντιλαμβάνονται συνειδητά ότι δεν υπάρχει απαραίτητα ένα πράγμα (μια στατική και άκαμπτη οντότητα) που να ανταποκρίνεται σε κάθε ουσιαστικό του λεξιλογίου μας.
Όπως έγραψε ο Bertrand Russell:

Η πίστη ή η υποσυνείδητη βεβαιότητα ότι όλες οι προτάσεις είναι της μορφής υποκείμενο-κατηγορούμενο - μ΄ άλλα λόγια, ότι κάθε γεγονός συνίσταται από κάποιο πράγμα που έχει κάποια ποιότητα - έχει καθιστήσει ανίκανους τους περισσότερους φιλόσοφους στο να περιγράψουν με οποιονδήποτε τρόπο τον κόσμο της επιστήμης και της καθημερινής ζωής.
Η Σχετικότητα έγινε δυνατή από την ενόραση του Αϊνστάιν ότι ο "χώρος" και ο "χρόνος" δεν ήταν απαραίτητα πράγματα, αλλά λειτουργίες, σχέσεις, μοντέλα.

Η ίδια από-πραγμο-ποίηση του κόσμου ήρθε στον Ernest Fenollosa, περίπου την ίδια χρονική περίοδο, ενώ πάλευε να μεταφράσει Κινέζικη ποίηση. Ο Fenollosa άρχισε να μπαίνει στο σωστό δρόμο όταν κατάλαβε ότι η Κινεζική δεν ήταν μια "βαρβαρική" και "πρωτόγονη" προσπάθεια να εφευρεθεί η Ινδο-ευρωπαϊκή γραμματική, αλλά ένας εναλλακτικός λαβύρινθος πραγματικότητας που δε διαιρούσε το σύμπαν σε πράγματα όπως κάνουν οι Άριες γλώσσες.
Και ο Ezra Pound στήριξε το επαναστατικό ποιητικό του στυλ στον Fenollosa (και όλη η σύγχρονη ποίηση -τουλάχιστον στην Αγγλία και στην Αμερική- είναι κατά κάποιο τρόπο επηρεασμένη από τον Pound (και, εξαιτίας του ηλίθιου σιδηρού παραπετάσματος ανάμεσα στο Τμήμα Ανθρωπισμού και το Τμήμα Επιστημών, οι περισσότεροι από αυτούς τους ποιητές δε συνειδητοποιούν ότι ο τρόπος αντίληψής τους είναι αυστηρά αϊνστάνιος.
Σκεφθείτε το παιδικό αίνιγμα: "Που πηγαίνει η γροθιά σου, όταν ανοίγεις το χέρι σου;" Αυτό μπορεί να απαντηθεί αν σκεφθούμε όπως ο Αϊνστάιν, αν και σε μια λιγότερο κοσμική κλίμακα. Δηλαδή, το παιδί πρέπει να καταλάβει ότι η γροθιά δεν είναι ένα πράγμα αλλά μια σχέση (μια "συνδεδεμένη συνεργία" , θα έλεγε ο Bucky Fuller). Δεν είναι μια απλή ετυμολογική κομψότητα έκφρασης το να λες ότι το να σκεφτόμαστε με σχέσεις είναι το πρώτο βήμα προς το να σκεφτόμαστε Σχετικιστικά.
Ο Ζεν βουδισμός αναδύθηκε στην Κίνα, όχι στην Ινδία, επειδή τα κινέζικα, πολύ περισσότερο απ΄ ότι η Ινδο-ευρωπαϊκή γλώσσα, είναι "Αϊνστάνια" γλώσσα. Έτσι, ο Πέμπτος Πατριάρχης του Ζεν, ο Hui Neng, είπε 12 αιώνες πριν το Bucky Fuller, "Από την αρχή, ποτέ δεν υπήρχε ένα πράγμα". Αυτό είναι εύκολο να το καταλάβεις, αν σκέφτεσαι στα κινέζικα, αλλά πολύ δύσκολο αν σκέφτεσαι στην Ινδο-ευρωπαϊκή. Ο Αϊνστάιν έφτασε σ΄ αυτή την κατάσταση κατανόησης μόνο γιατί σκεφτόταν στα μαθηματικά (και με εικόνες, όπως εξομολογήθηκε κάποτε).