η πολιτική των γονιδίων

χη λυ

φλάιερ από εκδήλωση-ενημέρωση για τα μεταλλαγμένα

Τα τελευταία δύο χρόνια είμαστε θεατές μιας έντονης ρητορικής διαμάχης μεταξύ των υπερασπιστών και των πολέμιων της γενετικής τεχνολογίας και των προϊόντων της. Η διαμάχη αυτή δεν είναι παρά ένα θέαμα που σκοπό του έχει να αποκρύψει τις πραγματικές κοινωνικο-πολιτικές επιπλοκές της εφαρμογής της νέας αυτής βιοτεχνολογίας και να αφομοιώσει την κάθε προβληματική στον άξονα του εμπορεύματος και της εκάστοτε "πατρίδας".
Από τη μια οι αγροχημικοί γίγαντες (Μονσάντο, Σϊμπα/Νοβάρτις, Ζένεκα, Αγκρίβα) αφότου έχουνε πλουτίσει παρασκευάζοντας τις τοξικότερες ουσίες στον πλανήτη (PVC, Agent Orange, PCBs) φορούνε το χαμόγελο του μεσσία κι ανακοινώνουν ότι αποφάσισαν να σώσουνε τον κόσμο. "Η γενετική τεχνολογία είναι μια δωρεά προς τον τρίτο κόσμο", ανακοινώνει ο διευθυντής της Μονσάντο. Η απλοϊκή αφήγηση των αγροχημικών επαναλαμβάνει την αποικιοκρατική ορθοδοξία της "πράσινης επανάστασης" [πολιτική της δεκαετίας του 70 που ενέτεινε τις μονοκαλλιέργειες, και εισήγαγε την χρήση χημικών παρασκευασμάτων στον Νότο σαν επίλυση του σιτευτικού προβλήματος δημιουργώντας υπέρογκα χρέη], ότι δηλαδή οι λαοί του Νότου είναι πολιτισμικά ανίκανοι να συντονίσουν την παραγωγή με την αναπαραγωγή τους. Το κοινωνικό, οικονομικό και γνωσιακό τους σύστημα (λες και υπάρχει ένα ενιαίο μη-δυτικό τέτοιο σύστημα) είναι απλά πολύ πρωτόγονο. Η εξελιξιακά μειονεκτική θέση αυτών των λαών καθιστά την δυτική παρέμβαση όχι μόνο θεμιτή, αλλά και ηθικά απαραίτητη, αλλά και ηθικά απαραίτητη. Έτσι, για άλλη μια φορά, το πρόβλημα κατανομής του πλούτου υποβιβάζεται σε τεχνολογική ανεπάρκεια, ενώ η εκμετάλλευση αναπαρίσταται σαν φιλανθρωπία.
Από την άλλη, ένα συνονθύλευμα "έγκυρων" οικολόγων και πεφωτισμένων καταναλωτών, με πρωτεργάτη την ιεραρχική μηχανή της Γκρίνπις, ζητάνε δικαίωμα στο να επιλέγουν τι θα τρώνε. Έτσι επικυρώνουν τόσο τον πολιτισμό της κατανάλωσης, όσο και την γνωσιακή εγκυρότητα της δυτικής επιστημονοκρατίας, επιζητώντας την κρατική διαβεβαίωση ότι η υγεία θα παραμείνει ένα προστατευόμενο πλαφοναρισμένο εμπόρευμα. Η ρητορική αυτών των ανθρώπων ριγεί και ανδρώνεται ανάλογα με την τελευταία ερευνητική "αποκάλυψη", ενώ η πρακτική και η δράση τους περιορίζονται στον χώρο που χαρακτηρίζει την κατ' ευφημισμό ζωή τους: το σούπερ-μάρκετ. Όταν η ρητορική τους δεν κυμαίνεται απλά στην υποχονδριακή λογική του food-scare [ο δημοφιλής όρος food-scare καθιερώθηκε με την "κρίση των τρελών αγελάδων" και αναφέρεται στη πανικόβλητη συμπεριφορά του καταναλωτικού κοινού η οποία παράγεται κυρίως από ποπ-επιστημονικίστικα ρεπορτάζ των ταμπλόιντ], παίρνει ροζ πατριωτικούς τόνους. Υποχείριο του ευρω-αμερικάνικου πολέμου τροφίμων [οικονομικός πόλεμος μεταξύ των Ε.Π.Α. και των χωρών της Ε.Ε. συνήθως με υγειονομικό επικάλλυμα, χαρακτηριστικό παράδειγμα η κρίση των διοξινών], ο πατριωτικός αντιγενετισμός περιλαμβάνει φτηνά τσιτάτα περί παγκοσμιοποίησης και πολιτισμικού ιμπεριαλισμού, καταδικάζοντας τον "ξένο" καπιταλισμό όχι γιατί είναι καπιταλισμός αλλά γιατί είναι "ξένος". Παράλληλα, οι ηθικολογικές φωτοβολίδες του αστικού τύπου περί κλωνοποίησης και διαγενετικών όπλων κάνουν όσους δεν προσκρούσανε στον σκόπελο του υγειονομικού περιβαλλοντολογισμού να θεωρούν την φαντασιακή "Sci-Fi" χρήση της νέας τεχνολογίας σαν το επίκεντρο του πολιτικού προβληματισμού για την γενετική. Έτσι, ότι δεν αφομοιώνεται από το καταναλωτικό υποχονδριασμό και την ροζ εθνικοφροσύνη, εξανεμίζεται σε ηθικολογικές καταστροφολογίες και φουτουριστικές θεωρίες συνομωσίας.
Για να κατανοήσει κάποιος τις πολιτικές επιπτώσεις της γενετικής πρέπει αρχικά να διαχωρίσει τον τομέα αυτό σε τρεις τουλάχιστον υποτομείς: ιατρική, κτηνοτροφία και γεωργία. Η συλλογικότητα Fife Earth First! παρόλο που αναγνωρίζει το αλληλένδετο αυτών των υποτομέων και την αναγκαιότητα ανάπτυξης μιας ενιαίας κριτικής απέναντί τους, έχει επικεντρωθεί για πραγματιστικούς λόγους πάνω στην εφαρμογή της γενετικής τεχνολογίας στην γεωργική παραγωγή. Σήμερα υπάρχουν τουλάχιστον δέκα γεωργικά ήδη που παράγονται εντατικά σε πειραματικό ή εμπορικό επίπεδο κυρίως στην Αμερική και στην Ευρώπη. Σκοπός των αγροχημικών γιγάντων είναι βέβαια η καθολική διάδοση αυτών των παρασκευασμάτων ανά τον κόσμο, και κυρίως η χρήση τους από παραγωγούς του Νότου. Τι θα σημαίνει αυτή η εξάπλωση των διαγενετικών παρασκευασμάτων μπορεί να προβλεφθεί μόνο κατανοώντας την δράση των νέων αυτών ειδών μέσα στο πλανητικό οικοσύστημα. Οι διαγενετικοί φυτικοί οργανισμοί περιέχουν ενεργό γενετικό υλικό που, κατά τα λεγόμενα των κατασκευαστριών εταιριών, τους καθιστούν ικανότερους για επιβίωση και πολλαπλασιασμό μέσα στο γεωργικό τους περιβάλλον.
Οι αγροχημικές εταιρείες εικάζονται ότι τα διαγενετικά τους προϊόντα θα προσδώσουν περισσότερες σοδειές και φυτά ανθεκτικότερα σε ζιζανιοκτόνα. Η σόγια της Μονσάντο π.χ. περιέχει ένα εξωγενές γονίδιο το οποίο την κάνει ανθεκτική στο επίσης παραγόμενο από τη Μονσάντο Roundup, το πιο διαδεδομένο ζιζανιοκτόνο στον πλανήτη. Όταν κάποιος αγρότης δεχτεί να χρησιμοποιήσει την διαγενετική σόγια της Μονσάντο, δεσμεύεται συμβολαιακά με συγκεκριμένη αγορά ανά στρέμμα. Αφού η συγκεκριμένη σόγια έχει αντίσταση στο φάρμακο αυτό, ο γεωργός μπορεί, και άρα υποχρεούται, να χρησιμοποιήσει περισσότερο ζιζανιοκτόνο. Μιας και η πατέντα του Roundup έχει φτάσει στο νομικό της τέλος, η Μονσάντο χρησιμοποιεί τον τρόπο αυτό ώστε να διασώσει το μονοπώλιό της. Αφού η διαγενετική σόγια θεωρείται νομικά πατέντα, ο αγρότης που την χρησιμοποιεί για μια σοδειά δεν μπορεί να την χρησιμοποιήσει και για την επόμενη. Αντιθέτως πρέπει να ξαναγοράσει σπόρους από την εταιρεία ανανεώνοντας το συμβόλαιό του. Το πραγματικό πρόβλημα παρ' όλ' αυτά βρίσκεται αλλού. Τα φυτά, διαγενετικά ή μη, έχουνε την τάση να ανταλλάσσουν γενετικό υλικό. Έτσι, αν υποθέσουμε ότι δίπλα σε ένα χωράφι με γενετικά βρίσκεται ένα συμβατικό ή και οργανικό χωράφι, τότε μέσα σε λίγο καιρό το εξωγενές γονίδιο της Μονσάντο θα έχει περάσει και στα συμβατικά φυτά υποχρεώνοντας τον φροντιστή αγρότη να δεσμευτεί και αυτός συμβολαιακά με την εταιρεία και τους πατεντίστικους εκβιασμούς της. Η διαδικασία αυτή ολοκληρώνεται με την οριζόντια μεταφορά του γονιδίου αντίστασης στα ίδια τα ζιζάνια. Έχει υπολογισθεί ότι μέσα σε λίγο χρόνο από την εισαγωγή της διαγενετικής σοδειάς σε κάποιο χώρο, τα ανταγωνιστικά ζιζάνια που δρουν εκεί θα αποχτήσουν τα ίδια το γονίδιο της αντίστασης στο ζιζανιοκτόνο. Καθώς αυτά τα σούπερ-ζιζάνια θα εξαπλωθούν στο γύρω περιβάλλον, οι συμβατικές μέθοδοι καταπολέμησής τους θα αχρηστευθούν υποχρεώνοντας όλο και μεγαλύτερη χρήση Roundup, και άρα όλο και πιο αποτελεσματικά φυτά αντίστασης, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο εξάρτησης και, εν τέλει, ολοκληρωτικής δηλητηρίασης του εδάφους. Η μεγαλύτερη ανησυχία ωστόσο προέρχεται από την εισαγωγή του λεγόμενου "εξολοθρευτή" (Terminator Gene) στο οικοσύστημα. Ο "εξολοθρευτής" είναι ένα γονίδιο που καθιστά τους σπόρους που παράγονται από τον φορέα του στείρους. Η Μονσάντο ελπίζει πως εισάγοντας τον "εξολοθρευτή" στα φυτά της θα εξαναγκάσει και τους πιο ανυπότακτους αγρότες να έρθουν σε επαφή μαζί της, αφού σιγά-σιγά όλα τα φυτά θα γίνονται στείρα.
Εκτός από την ολοκληρωτική μηχανοποίηση της φύσης που υπόσχεται, η γενετική τεχνολογία εγγυάται την τεχνική αδυνατότητα οποιασδήποτε αυτό-διαχειριζόμενης κοινότητας μιας και η αυτόνομη παραγωγή τροφής δεν θα μπορεί να είναι εφικτή. Έχοντας ήδη κάνει τον τροφοσυλλεκτικό τρόπο ζωής πρακτικά αδύνατο, η τεχνολογία προχωράει ένα βήμα παραπέρα και ορίζει ως ανέφικτη και την μικρής κλίμακας αυτό-συντηρούμενη καλλιέργεια. Η απάντηση είναι απλή και άμεση, σαμποτάζ σε ό,τι σχετίζεται με την γενετική τεχνολογία: σε χωράφια, σε εργαστήρια, σε εργαστήρια, σε γραφεία, στα μέσα μεταφοράς, στις υπερατλαντικές εκφορτώσεις.