το αγκυλωτό χαϊκού ή οι βουδιστικές ρίζες του ιαπωνικού φασισμού

χη λυ

Τα ελευθεριακά και αναρχικά προσόντα του Βουδισμού και κυρίως του Ζεν πολλοί επαίνεσαν. Γνωστές φιγούρες με λαίμαργα μάτια κάπως κολλώδη περνοδιαβαίνουν με άνεση και ραπίζουν τους γύρω τους με κοάν, χαϊκού και άλλα λεκτικά προϊόντα, και αντικρίζοντας το δικό σου βλέμμα πλήξης και αμφιβολίας (να τον βαρέσω τώρα ή μετά;) το παίρνουνε για σύγχυση και θριαμβολογούν, πάντα πράα, για το επαναστατικό χτύπημα που μόλις κατάφεραν στην σκουριασμένη σου συνειδητότητα. Ας ταράξουμε λοιπόν αυτή την ειδεχθή μακαριότητα θυμούμενοι ένα όχι από τα πιο διαφημισμένα αποφθέγματα του γκουρού κάθε επίδοξου ανατολίτη μυστικιστή, του πολυγραφέστατου Σουζούκι:

"Ο σκοπός της κατασκευής στρατιωτών είναι η διαφύλαξη της πατρίδας από τους άπιστους, του εμπορίου και της παραγωγής η ανάπτυξη της ανθρώπινης γνώσης και η τελειοποίηση της ηθικής τάξης".

Αν και το παράδειγμα του Ναζισμού αρκεί για να εδραιωθεί η σχέση του φασισμού με τον μυστικισμό ως συνεργατική σπάνια η διαπίστωση αυτή οδηγεί σε μια στάση υποψίας απέναντι στον Ζεν βουδισμό μιας και η εμπειρία της επιρροής του στα κοινωνικά κινήματα της δυτικής Ευρώπης κάνουν τους περισσότερους να πιστέψουν πως το κοινωνικό και πολιτικό πρόσωπο αυτής της κοσμοθεώρησης προάγει την μη-βία, τη συμπόνια και τον πασιφισμό. Στην πραγματικότητα όμως το Ζεν αποτέλεσε αναπόσπαστο κομμάτι του Ιαπωνικού σωβινισμού ο οποίος και κατά τις αρχές του περασμένου αιώνα άρχισε να παίρνει ξεκάθαρα φασιστική μορφή. Τα εθνικιστικά προσόντα του Ζεν πρωτο-γίνανε εμφανή κατά τους Σινο-Ιαπωνικούς [1894-95] και τον Ρώσο-Ιαπωνικούς [1904-05] πολέμους. Κατά τη διάρκεια αυτών των συρράξεων το βουδιστικό ιερατείο της Ιαπωνίας συνέλαβε ένα μοντέλο που θα αποτελούσε τις βάσεις για την μεγάλη ιμπεριαλιστική εξόρμηση της Ιαπωνίας κάτω από την αιγίδα του Άξονα. Βάση αυτού του μοντέλου η θέληση του Βούδα ταυτίστηκε με τη θέληση του Αυτοκράτορα ενώ σκοπός κάθε ανθρώπινης ύπαρξης ορίστηκε το ξεπλήρωμα της ευγνωμοσύνης των δύο αυτών θεοτήτων. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια το να χάσεις τη ζωή σου στα χαρακώματα αποτελούσε κλειδί για την εισαγωγή σου στην βουδότητα ενώ κάθε πόλεμος που διεξήγαγε ο αυτοκρατορικός στρατός, ο οποίος και αποτελούταν από χιλιάδες μποντισάτβα, δεν ήταν μόνο μια πράξη δικαιοσύνης αλλά και μια πράξη συμπόνιας που θα διαφύλαττε την ακεραιότητα της ιερής πατρίδας, της φυλής και των ψυχών: "Η Ρωσία δεν είναι μόνο εχθρός της πατρίδας μας αλλά και εχθρός του Βούδα". Έτσι γεννήθηκε ο λεγόμενος Αυτοκρατορικός Βουδισμός (kodo Bukkyo) ο οποίος υποστήριζε πως κάθε είδους Βουδισμός πέραν του Ιαπωνικού ήταν καταδικασμένος στον εκφυλισμό και πως ο λόγος για τον οποίο ο Ιαπωνικός Βουδισμός διατηρούταν αγνός ήταν ότι η καρδιά του δεν ήταν άλλη από αυτή του ανώτατου άρχοντα, του θεϊκού Αυτοκράτορα. Στο βιβλίο "Ο Εθνο-Φρουρός Βουδισμός" ο μοναχός Shiio Benkyo γράφει τα εξής:

Μέσα στον αυτοκρατορικό οίκο ζει η μεγάλη ζωή του σύμπαντος. Μέσα στον αυτοκρατορικό οίκο βρίσκεται η αληθέστερη των αληθινών αρετών που είναι η ίδια η συμπαντική αρετή, η φιλαλήθης δύναμη του σύμπαντος.

Η πειθαρχεία του Ζεν Βουδισμού και η ιδεολογία της μη-διαφοροποίησης, της μη-δυαδικότητας και του μονισμού οδήγησαν στην κατασκευή των τέλειων παλατιανών σκλάβων. Όπως έλεγε ο στρατηγός Okubo Koichi: "Ο στρατιώτης πρέπει να γίνει ένα με τον αξιωματικό του. Πρέπει να γίνει ο αξιωματικός του. Πρέπει να γίνει η εντολή που λαμβάνει". Η στρατιωτική συστηματικοποίηση της Ζεν απο-υποκειμενοποίησης και ο συνδυασμός της με τη λατρεία του Αυτοκράτορα δεν στάθηκαν χωρίς επικριτές οι οποίοι παρολαυτά ήταν λίγοι και απομονωμένοι. Η πιο γνωστή περίπτωση αντίστασης στον Αυτοκρατορικό Ζεν φασισμό υπήρξε η το λεγόμενο Περιστατικό της Υψίστης Προδοσίας (Taigyaku Jiken). Το 1910 είκοσι-έξι άτομα συνελήφθηκαν για την απόπειρα δολοφονίας ενός ή παραπάνω μελών του αυτοκρατορικού οίκου. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο Ζεν μοναχός Uchiyama Gudo. Γεννηθείς το 1874 ο Gudo μοίραζε ισόποσα τη σοδειά του ναού του στους χωρικούς ενώ πάσχιζε να τους κάνει κατανοητό πως η φτώχια τους οφειλόταν στο φεουδαρχικό σύστημα που κυριαρχούσε την Ιαπωνική ύπαιθρο. Το 1904 ο μοναχός ήρθε σε επαφή με τον άναρχο-κομμουνισμό και άρχισε να τυπώνει παράνομα συγγράμματα με κύριο στόχο την αποκατάσταση της σχέσης της ισότητας με τη διαφορετικότητα και την διαπόμπευση των βουδιστικών δοξασιών περί του κάρμα. Στο γνωστότερό του έργο "Εις μνήμην της Φυλάκισης: Η Άναρχο-Κομμουνιστική Επανάσταση" ο Gudo επιτέθηκε σφοδρά εναντίον της αυτοκρατορίας αποκαλώντας τα μέλη της ηγεμονικής δυναστείας ληστές και βδέλλες. Μετά το δημοσίευμα αυτό οι αρχές έσπευσαν να συλλάβουν τον μοναχό. Το αν όντως μαζί με το παράνομο τυπογραφείο ανακαλύψανε στον ναό δυναμίτες και εκρηκτική ζελατίνη παραμένει άγνωστο. Ο μοναχός αφορίστηκε από το τάγμα του και καταδικάστηκε σε 12 χρόνια φυλάκισης κατηγορούμενος μεταξύ άλλων και για προτροπή σε λιποταξία. Κατά τον πρώτο όμως χρόνο παραμονής του στη φυλακή οι αρχές συνέλαβαν δυο συντρόφους του από το Τόκιο οι οποίοι εικάζεται ότι είχαν στην κατοχή τους μεγάλο αριθμό εκρηκτικών υλών. Εκατοντάδες συλλήψεις ακολούθησαν και to 1911 βάση του άρθρου 73 περί "Εγκλημάτων εναντίον του Στέμματος" δώδεκα επαναστάτες καταδικάστηκαν σε ισόβια ενώ δώδεκα ακόμα κι ανάμεσά τους ο Gudo σε απαγχονισμό. Ο δικαστικός πρόεδρος Yamagata Aritomo εξέφρασε την βαθιά του ανησυχία προς το γεγονός ότι σχεδόν όλοι οι κατηγορούμενοι επέδειξαν έλλειψη πίστης προς την θεϊκότητα του αυτοκράτορα. Κι ας ήταν γνωστό πως "το Ντάρμα ρέει από Αυτόν".