κατασκευάζοντας την προσομοίωση της δημοκρατίας

χρήστος καρράς

δημοσιεύτηκε στο φανζίν overdub #6 το '98

Στους καιρούς της απάθειας απέναντι σε καθετί που βολεύει παρουσιάζεται ως επιφατική αναπαράσταση του εαυτού του ή ως προβολή του εαυτού που σε ιδεατό επίπεδο θα ήθελε να είναι, δεν προκάλεσε καμία έκπληξη η αδιάφορη έως θετική στάση της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ελλήνων πολιτών -νεότερων και πρεσβύτερων- απέναντι στον περιβόητο θεσμό της "Βουλής των Εφήβων".
Αλήθεια όμως ποιες σκοπιμότητες και ποιες φριχτές πλάνες ενυπάρχουν στον προαναφερθέντα θεσμό; Αν όχι, τότε μια προσεκτικότερη ματιά σε ορισμένα από τα διαδραματιζόμενα σ' αυτόν τον θεσμό αλλά και στο ευρύτερο πλαίσιο ίσως μας κάνουν να υιοθετήσουμε μια λίγο πιο καχύποπτη στάση απέναντι σε τόσο μα τόσο ύπουλες απόπειρες αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης.
Αναφέρει λοιπόν μεταξύ άλλων ο Απόστολος Κακλαμάνης, πρόεδρος της Βουλής (των Ελλήνων και των Εφήβων): "Ασφαλώς, δεν υπήρξε δυνατό να αποτελέσουν μέλη της Βουλής των Εφήβων όλοι οι υποψήφιοι. Έπρεπε να γίνει μια επιλογή. Ορισμένες από τις προτάσεις που υποβλήθηκαν μέσα από τα γραπτά των υποψηφίων ήταν ουτοπιστικές και ασφαλώς δεν μπορούσαμε να τις δεχτούμε". Εξυπονοείται λοιπόν ότι τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν, προκειμένου να γίνει η επιλογή των μελών της Βουλής των Εφήβων έπρεπε να είναι συμβατά με το τι ορίζει ως ορθό, εφαρμόσιμο και ρεαλιστικό η ορισμένη από την κυβέρνηση ενήλικη επιτροπή που θα έκρινε την εισαγωγή ή μη των εφήβων στη Βουλή. Το οποίο σημαίνει πως η φράση "Βουλή των Εφήβων" είναι λανθασμένη, καθώς κάθε άλλο παρά έκφραση των εφήβων αποτελούν οι προτάσεις που ακούγονται... ή μάλλον αποτελούν έκφραση εφήβων κατασκευασμένων έτσι ώστε να αναπαράγουν μηχανιστικά την κυρίαρχη ιδεολογία.
Η επόμενη αντίφαση έρχεται ως φυσική συνέπεια του προηγούμενου συλλογισμού, καθώς αμέσως αντιλαμβάνεται κανείς ότι το σύνολο των μελών της Βουλής των Εφήβων δεν αποτελεί την "γνήσια και αντιπροσωπευτική έκφραση της ελληνικής νεολαίας", όπως είχε αναφέρει ο Α. Κακλαμάνης την ημέρα της συνεδρίασης, αλλά το αποσταγμένο από το φίλτρα της άρχουσας τάξης κατακάθι συνείδησης μονάχα ενός μέρους, της ελληνικής νεολαίας -του πιο στειρωμένου, ανούσιου, νεκρού-, μαθητών δηλαδή οι οποίοι σημειώνουν άριστες σχολικές επιδόσεις αριστεύουν ίσως στους σχολικούς τους βαθμούς, αλλά το αντιδημιουργικό εκπαιδευτικό σύστημα, η παραμύθα της εισαγωγής στο πανεπιστήμιο, η κεκτημένη ταχύτητα προς την είσοδο στην παραγωγική διαδικασία η οποία δεν αφήνει χρόνο στους δεκαεφτάχρονους νέους να συνειδητοποιήσουν ποιοι είναι και τι ζητούν ακριβώς από ζωή και, προφανώς, το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσαν, υπήρξαν παράγοντες που μετάλλαξαν το νεανικό, φύσει αντιδραστικό πνεύμα σε ασυνείδητη επιθυμία εισαγωγής στα γρανάζια ενός συστήματος με το οποίο προτίμησαν να συμβιβαστούν παρά να το παλέψουν. Το μήνυμα που έλαβε ο γράφων από τις αγορεύσεις των μαθητών στη Βουλή των Εφήβων δεν ήταν τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από αποστειρωμένες απόψεις οι οποίες σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να μιάνουν το υπάρχον σύστημα, εφόσον αποτελούν προϊόν του. Είναι πολύ φυσικό λοιπόν να καυχιούνται οι φορείς της κρατικής εξουσίας για την καθιέρωση του θεσμού της Βουλής των Εφήβων ως ενός απόλυτα δημοκρατικού θεσμού, αφού θεωρούν ότι το "αντιπροσωπευτικό και γνήσιο" δείγμα των νέων που συνιστούν το σύνολο της Βουλής των Εφήβων έχει για πρώτη φορά την ευκαιρία να εκφραστεί μέσα από επίσημα θεσπισμένα όργανα. Εδώ όμως η ουσία δεν βρίσκεται στο κατά πόσο δίνεται στους νέους μας η ευκαιρία να εκφραστούν, αλλά σταματά πόσο τους αφήνονται τα περιθώρια να συμμετάσχουν στις αποφάσεις και στη δράση. Κι αν ακόμα αιωρείται η αόριστη υπόσχεση ότι οι απόψεις των νέων θα εξεταστούν και, θα ληφθούν υπόψη, υπάρχει άραγε κανένας σώφρων ο οποίος θα δυσπιστούσε απέναντι στο γεγονός ότι όλα τα θέματα έχουν στην ουσία προαποφασιστεί από τους τεχνοκράτες που καθοδηγούν με δεδομένα και αργούς την χάραξη πολιτικής; Ποια είναι τα περιθώρια δράσης των νέων και πόρος χώρος για νεανικούς συναισθηματισμούς υπάρχει μέσα σε ένα πλαίσιο που καθορίζεται από τις άτεγκτες γραμμές των τεχνοκρατών;
Η επίφαση από την οποία "περικλείεται ο θεσμός, αλλά και το γενικότερο κλίμα συντηρητισμού της κοινωνίας είναι προφανώς και οι λόγοι για τους οποίους η γενική στάση του κόσμου απέναντι στη Βουλή των Εφήβων είναι μάλλον θετική. Και οι δύο αυτοί λόγοι όμως ενισχύονται σε μεγάλο βαθμό από τον ρόλο που διαδραματίσουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κυρίως η τηλεόραση. Εφόσον η λειτουργία του θεσμού προβάλλεται από την τηλεόραση, το παράθυρο δηλαδή των περισσότερων ανθρώπων προς τον κόσμο, ο θεσμός αποκτά τη χροιά ενός έγκυρου, τετελεσμένου και αδιάλλακτου γεγονότος. Είναι άλλωστε πολύ πιο εύκολο να πιστέψεις σε κάτι που βλέπεις παρά σε κάτι που δεν βλέπεις. Ενισχύεται έτσι στις συνειδήσεις των πολιτών η ψευδαίσθηση ότι η κρατική εξουσία προσφέρει βήμά λόγου στους νέους μας και φροντίζει, ώστε η δημοκρατία να είναι περισσότερο συμμετοχική. Σκεφτείτε μόνο ποια θα ήταν η τύχη του θεσμού της Βουλής των Εφήβων στην περίπτωση που δεν υπήρχε η τηλεόραση. Ασφαλώς μηδαμινή. Η ύπαρξη του θεσμού αντλεί όλη της την υπόσταση από την τηλεόραση. Διότι ο μοναδικός λόγος ύπαρξης του θεσμού είναι η έμμεση προπαγάνδα που στην προκειμένη περίπτωση ασκείται μέσω της τηλεόρασης. Πρόκειται για μια κλασική περίπτωση ψευδο-γεγονότος το οποίο υπάρχει, για να προβάλλεται μέσω της τηλεόρασης.
Τα κατεστημένα μέσα μαζικής ενημέρωσης, και κυρίως τα από το κράτος εξαρτώμενα, ενισχύουν την κίβδηλη εγκυρότητα της Βουλής των Εφήβων, αφού το να πράξουν το αντίθετο θα συνιστούσε την καταστροφή της. Η μηδαμινή αμφισβήτηση του θεσμού της Βουλής των Εφήβων από τα -υποτιθέμενα προοδευτικά- μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν βοηθάει καθόλου στην κριτική ματιά των πολιτών προς την ύπαρξη του θεσμού, αλλά του προσδίδει κι από πάνω τον χαρακτήρα του αλάθητου.
Όταν τα πράγματα ξεφεύγουν από τον έλεγχο σου και παράλληλα κρίνεται επιτακτική η ανάγκη να κάνεις πράγματα, για να διασκεδάσεις τις εντυπώσεις και να καθησυχάσεις τους γύρω σου, τότε πράξεις προσποίησης και απελπισίας είναι οι μοναδικές που ενδείκνυνται, αφού τίποτα πιο ουσιαστικό δεν είναι εφικτό, ώστε να δοθεί η αίσθηση ότι τα πράγματα αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά. Ως τέτοια πράξη κρίνεται και η θέσπιση της Βουλής των Εφήβων, αφού σε μια εποχή όπου οι δυνατότητες επέμβασης των νέων πολιτών στις δημοκρατικές διαδικασίες τείνουν να περιορίζονται ολοένα και περισσότερο, η ψευδαίσθηση ότι προσφέρεται βήμα λόγου και ευκαιρία συμμετοχής στους νέους έχει τα ακόλουθα ευεργετικά για την κρατική εξουσία αποτελέσματα; α) μειώνονται οι κίνδυνοι οργανωμένης αντίδρασης των νέων απέναντι σε διάφορα θέματα, καθώς υποτίθεται πως έχει δοθεί στους νέους η τυπική ευκαιρία να εκφράσουν τη γνώμη τους και να αποφασίσουν γι' αυτά, β) κατασκευάζονται. πρότυπα τα οποία καθοδηγούν τους νέους σε θέσεις που "βολεύουν" την κρατική εξουσία, εφόσον τα μέλη της Βουλής των Εφήβων προσάγονται ως πρότυπα και είναι επιλεγμένα μέσα από διαδικασίες που διενεργούνται από το κράτος, γ) η προβολή του γεγονότος ότι τα μέλη της Βουλής των Εφήβων αποτελούν "αντιπροσωπευτικό και γνήσιο" δείγμα της ελληνικής νεολαίας βοηθάει στη δημιουργία της ψευδαίσθησης ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας είναι υγιές και διαμορφώνει νέους με άποψη (όμοιος ομοίω), δ) κολακεύονται οι νέοι από την "τιμή" που τους γίνεται με αποτέλεσμα να προσελκύονται / αφομοιώνονται έτσι πιο εύκολα από τους μηχανισμούς της κρατικής εξουσίας (μεθοδεύσεις που φέρνουν στο νου τις πρακτικές του ολοκληρωτισμού)
Ως θεσμός ενός καλοστημένου κυβερνητικού marketing η Βουλή των Εφήβων είναι κάτι που δεν πρέπει να μας εξαπατά και να μας δίνει την αίσθηση ότι μέσω αυτής προάγεται η δημοκρατία στη χώρα μας. Στην ουσία προάγεται μόνο η επίφαση της συμμετοχικής δημοκρατίας, στο βαθμό που δεν φροντίζουμε να καλλιεργούμε προσλαμβάνουσες που θα μας βοηθούν να διαβλέπουμε τις πλάνες που κρύβονται πίσω από τέτοιες κινήσεις κυβερνητικής / κρατικής προπαγάνδας, θα είμαστε πραγματικά άξιοι της μοίρας μας. Και όταν κάποια στιγμή κοιτάξουμε γύρω μας και αντιληφθούμε το πόσο η ουσία έχει αντικατασταθεί από προσομοιώσεις που μας παρέχουν της επίφαση της ουσίας, τότε ίσως να είναι πολύ αργά. Αν δηλαδή δεν είναι ήδη.