new age

ι.π.

δημοσιεύτηκε στο φανζίν suckerpunch #1

"Οι γαμιόληδες, φίλε μου". Παύση μερικών δευτερολέπτων. "Φυλάξου από τους γαμιόληδες". Λίγο νωρίτερα μια σταγόνα βροχής είχε προσγειωθεί αναπάντεχα στη μύτη του προκαλώντας έκπληξη και εκνευρισμό. Οι δυο φίλοι χωρίζουν στη συμβολή Πατησίων και Αγίου Μελετίου.

Ιάσων Π., σε παρακαλούμε, μίλησέ μας για το new age!
Θα μπορούσε ποτέ κανείς να πάρει στα σοβαρά ένα άρθρο που θα άρχιζε έτσι; Θα ήταν δυνατό, ο κάτοχος ελάχιστης νοημοσύνης, να μη θεωρήσει το συγγραφέα της παραπάνω πρότασης τουλάχιστον ψώνιο; Κι όμως, έτσι ακριβώς αρχίζουν τα βιβλία του Όσο (Όσο, σε παρακαλούμε μίλησέ μας για τη μοναξιά ή, Όσο δεν κατάλαβα την έννοια της ζήλιας, μπορείς να μας μιλήσεις γι΄ αυτή;) γνωστού new age γκουρού και συγγραφέα αρκετών best seller βιβλίων τσέπης. Ο εν λόγω καραγκιόζης είναι ένας μόνο ανάμεσα σε αναρίθμητους "δάσκαλους", new age φιλόσοφους (η έννοια της φιλοσοφίας επιδεικνύει εκπληκτικές ελαστικές ιδιότητες καθώς τεντώνεται στα όριά της για να περιλάβει το συνονθύλευμα κοινοτοπιών και μυστικιστικών ανοησιών των διάφορων new age απατεώνων) και γκουρού που τα τελευταία χρόνια έχουν αναλάβει τη φώτιση (και το άρμεγμα) των μαζών.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Γύρω στα μέσα του ΄60, η ψυχεδελική επανάσταση, η χίπικη κουλτούρα, καθώς και η βαθμιαία κατάρρευση του καρτεσιανού ορθολογιστικού συστήματος (στις αρχές του 20ου αιώνα) τόσο στην επιστήμη όσο και στη φιλοσοφία οδήγησαν πολύ κόσμο στην αναζήτηση καινούργιων δρόμων ύπαρξης, καινούργιων θυρών αντίληψης και αισθαντικότητας. Η δύση ανακάλυψε μαζικά τις ανατολικές φιλοσοφίες, το LSD και η μεσκαλίνη φώτισαν καινούργια επίπεδα συνειδητότητας μια πραγματική επανάσταση στην αντίληψη βρισκόταν προ των θυρών του ξεφτισμένου ορθολογικού τείχους. Το ότι δε χρειάστηκαν παρά λίγα χρόνια για τη σχεδόν ολοκληρωτική ήττα του κινήματος δεν ήταν και τόσο παράξενο: αρκεί να δει κανείς την ευκολία με την οποία τα διάφορα σύμβολα του ΄60 αποδέχτηκαν τους ρόλους του συστήματος. Από γιάπηδες (Jerry Rubin) και μέλη κυβερνήσεων (Κον Μπεντίντ) έως αξιογέλαστοι σαλτιμπάγκοι της βιομηχανίας του θεάματος (Τ.Leary), οι περισσότεροι δεν είχαν κανένα πρόβλημα να γλύψουν το χέρι που βροντερά διακήρυτταν ότι ήθελαν να δαγκώσουν.
Ωστόσο, το πεδίο για τους δάσκαλους του εσωτερισμού είχε ήδη λειανθεί και λουστραριστεί. Έτσι, λίγα χρόνια μετά εισέβαλλαν μαζικά με καινούργιο, αστραφτερό περιτύλιγμα: new age.
Το new age αγκαλιάζει σχεδόν κάθε ρεύμα εσωτερικιστικών θεωριών και θρησκευτικών ρευμάτων. Οι ανατολικές φιλοσοφίες και θρησκείες, ψήγματα από το χριστιανισμό, ένα προσεχτικό και επιφανειακό κορφολόγημα από τα νέα επιστημονικά και φιλοσοφικά ρεύματα, όλα λειώνουν μαζί σε ένα ευκολοχώνευτο πολτό και συσκευάζονται σε πολύχρωμες συσκευασίες έτοιμα για μαζική κατανάλωση. Οι new age "φιλόσοφοι" προσφέρουν εύκολες και γρήγορες ψυχικές λύσεις για τον καθένα. Οι γιάπηδες μετά από μια μέρα ανελέητης αγοραπωλησίας μπορούν να γιατρέψουν την ψυχή και το σώμα τους καταπίνοντας πολυβιταμίνες και υγιεινά συμπληρώματα διατροφής (έτσι, για να πάει κάτω η κόκα) και βαρύγδουπες εσωτερικιστικές συμβουλές από τους ειδικούς γκουρού. Όσοι νοιώθουν ένα αβάσταχτο εσωτερικό κενό δε χρειάζονται πλέον να υπόκεινται σε επώδυνες διαδικασίες αλλαγής της ζωής τους και της αντίληψής τους ή σε επικίνδυνους πειραματισμούς με το μυαλό τους: κάπου στα ράφια των σύγχρονων σουπερμάρκετ ψυχεδέλειας θα βρεθεί ο γκουρού που τους ταιριάζει. Εύκολα, γρήγορα και ανώδυνα.
Πουθενά στους τόνους new age "φιλοσοφίας" δε μπορεί να βρει κανείς συγκεκριμένες ή πρωτότυπες θέσεις: υπάρχει απλά μια γενικότητα και ένα μείγμα από στοιχεία διάφορων θρησκειών ή φιλοσοφιών προσεχτικά παρασκευασμένο έτσι ώστε να είναι κατανοητό ακόμα και από το μεγαλύτερο ηλίθιο και κυρίως να μην είναι επικίνδυνο - δηλαδή να μην οδηγεί σε καμία απολύτως ουσιαστική αλλαγή τρόπου ζωής. Έτσι κάποιος δε χρειάζεται να παρατήσει την οποιαδήποτε (αναγκαία υλιστική) καριέρα του για να δεχτεί μέσα του τα εσωτερικιστικά new age διδάγματα.
Το new age είναι το ανάλογο της trance μουσικής: η ψυχεδέλεια στη μαζική, εκχυδαϊσμένη εκδοχή της. Και αν η ακρόαση του Astronomy Dominέ μετά από ένα ψυχεδελικό ταξίδι μπορούσε να προκαλέσει έκρηξη στο μυαλό σου, 10 ώρες trance μουσικής σε ένα club δε θα σε αποτρέψουν από τα συνεχίσεις να κάνεις ότι έκανες στη ζωή σου και προηγουμένως - αντίστοιχα, αν οι ιδέες του Χάξλευ ή του Γουάτς και οι φιλοσοφικές θεωρήσεις της σχολής της Κοπεγχάγης στη φυσική ή της πολωνικής σχολής στα μαθηματικά ίσως σε βοηθούσαν στο να διευρύνεις την αντίληψή σου για τον κόσμο, η new age "φιλοσοφία", αποτελώντας ένα μπαστάρδεμα και μια ανατριχιαστική αφαίρεση όλων των παραπάνω το πιο πιθανό είναι να σε κάνει ακόμα περισσότερο ημιμαθή και κοντόφθαλμο: σε πιστή αναλογία με το πνεύμα της εποχής - την κυριαρχία της αναπαράστασης έναντι της αληθινής εμπειρίας- το new age προτιμά να μεταφέρει αναμασημένη διανοητική σκουπιδοτροφή αντί για αληθινές και πρωτότυπες ιδέες.
Το new age έχει την αναμφισβήτητη πρωτοπορία έναντι όλων των άλλων ιδεολογιών (θρησκευτικών και πολιτικών) στο θέμα των οπαδών: έχει τους πιο εκνευριστικούς μαλάκες. Αναμφίβολα η κάθε ιδεολογία σκοτώνει την κριτική σκέψη, όμως στην περίπτωση του new age μπορούμε πλέον να μιλάμε για εξόντωση της σκέψης γενικώς. Οι οπαδοί του Σάι Mπάμπα (που παρά τη φοβερά αστεία φάτσα του είχε πολύ πέραση στην Ελλάδα πριν 3-4 χρόνια) έτρωγαν την "εκτοπλασματική" σκόνη που υλοποιούσε ο Σάι Μπάμπα στις συναθροίσεις τους, ενώ οι οπαδοί του Όσο φορούν ως μενταγιόν (πιθανότατα ακριβοπληρωμένο) κομμάτια από τα παλιά πλακάκια του μπάνιου του γκουρού τους - εκεί που ακούμπαγε τις ποδάρες του και άφηνε τις προφανώς φωτισμένες πορδές του αυτός ο καραγκιόζης. Και αν οι περισσότεροι οπαδοί ιδεολογιών έχουν τουλάχιστον ένα συμπαγές φιλοσοφικό / διανοητικό κατασκεύασμα για να στηρίζει το δογματισμό τους, δεν υπάρχει απολύτως τίποτε πίσω από τα κούφια λόγια των κρετίνων οπαδών του new age. Πέρα από το θρίαμβο της ημιμάθειας, της αποβλάκωσης και του απλοϊκού μυστικισμού που επιστρατεύεται συνήθως για να καλύψει τα ολοφάνερα λογικά χάσματα.
Μέχρι τώρα όσοι είτε από αλόγιστη χρήση ναρκωτικών (το all-time classic "είδα το Χριστό φαντάρο"), είτε από γενική αδυναμία αντιμετώπισης του κόσμου και της ζωής, βρίσκονταν αντιμέτωποι με ένα τεράστιο υπαρξιακό κενό, κατέφευγαν παραδοσιακά στην Νέο-Ορθοδοξία ή σε κάποια παραδοσιακή ανατολική θρησκεία ή πρακτική. Έτσι οι υπόλοιποι άνθρωποι που συνέχιζαν να προτιμούν να σκέφτονται και να αναζητούν απαντήσεις μπορούσαν να τους αντιμετωπίσουν εύκολα. Πλέον με το new age οι επιλογές αυξάνονται, μπορείς να διαλέξεις ανάμεσα σε πολυάριθμους απατεώνες για να μετατρέψεις το μυαλό σου σε χυλό. Και η χρήση ψηγμάτων από διάφορες φιλοσοφίες ή θρησκευτικά ρεύματα που μεμονωμένα μπορεί και να περιέχουν ποσοστά αλήθειας, κάνουν την αντιμετώπισή τους σε διανοητικό επίπεδο αρκετά πιο δύσκολη. Το να αντιμετωπίζεις το new age είναι σα να αντιμετωπίζεις το αστραφτερό τίποτα - ποτέ άλλοτε δεν είχε κανείς το θράσος να ονομάσει φιλοσοφία το αμάγαλμα ανοησιών, αναμασημένων ιδεών και τετριμμένων αληθειών με τα οποία ταϊζουν τους αποβλακωμένους οπαδούς τους οι new age θιασώτες.
Ίσως κάποιοι επιχειρηματολογήσουν ότι το γεγονός ότι κάποιοι είναι απατεώνες δε σημαίνει ότι αυτά που γράφουν είναι σκουπίδια. Αυτό ίσως ισχύει στην περίπτωση ενός επιστήμονα που μπορεί να δώσει ένα λειτουργικό μοντέλο χωρίς αυτό να συνεπάγεται ότι αξίζει ως άτομο. Στην περίπτωση του new age όμως δεν έχουμε να κάνουμε με λειτουργικά μοντέλα αλλά με ολοκληρωμένα μοντέλα εξήγησης του ψυχικού κόσμου - ένας ανόητος μπορεί ίσως να πει ένα δυο σωστά πράγματα αλλά εξ΄ ορισμού η φιλοσοφία ενός ανόητου θα είναι μια ανόητη φιλοσοφία. Άλλωστε δεν είναι λίγο παράδοξο κάποιος που υποτίθεται ότι έχει κατακτήσει κάποια εσωτερική φώτιση, ώστε να μπορεί και να τη μεταφέρει στον υπόλοιπο κόσμο να έχει τόσο τυπικές και χαμηλής συνειδητότητας επιδιώξεις; ( η δίψα για κυριαρχία πάνω στους οπαδούς τους, τα υπέρογκα ποσά τα οποία απομυζούν από αυτούς και η προσκόλληση στην απόκτηση υλικών αγαθών που σχεδόν όλοι τους επιδεικνύουν, υποτίθεται ότι δε συμβαδίζουν με ένα φωτισμένο άνθρωπο).
Ο κόσμος του θεάματος προσφέρει μια εικονική λύση για κάθε πραγματική ανάγκη η οποία λειτουργεί ως ασφαλής βαλβίδα εκτόνωσης πιέσεως. Η δίψα για περιπέτεια και παιχνίδι αντιμετωπίζεται με τον οργανωμένο αθλητισμό, η ανάγκη για επικοινωνία και γνώση με τα τηλεοπτικά σόου και το internet και η επιθυμία για υπερβατικές εμπειρίες με τη, βιομηχανικά κατασκευασμένη, ψυχεδέλεια μαζικής κατανάλωσης του trance και της rave κουλτούρας. Ομοίως το new age ικανοποιεί με τον πιο ανώδυνο για το σύστημα τρόπο, τη δίψα για υπέρβαση, αύξηση της συνειδητότητας και υπαρξιακή αναζήτηση, γεμίζοντας τα εσωτερικά κενά με τον ίδιο τρόπο που τα fast food γεμίζουν τα κενά του στομαχιού - με σκουπιδοτροφή.
Όσοι θεωρούν ότι καλύπτουν τα εσωτερικά τους κενά με new age δοξασίες, ίσως να ήταν καλύτερα να καλύψουν πρώτα (με στόκο) τα κενά του εγκεφάλου τους - το να είσαι ηλίθιος είναι καθαρά προσωπικό πρόβλημα, το να είσαι όμως ηλίθιος με απαντήσεις για τον κόσμο και τη ζωή είναι τουλάχιστον εκνευριστικό.

Σημ.1: Σίγουρα το new age έχει εγκολπώσει και μερικά αληθινά ρεύματα σκέψης τα οποία δε θα ήταν δίκαιο να χαρακτηριστούν ως σκουπίδια, ενώ και μερικοί αξιόλογοι κριτικοί στοχαστές μπορεί λόγω μόδας να είναι δημοφιλείς σε new age κύκλους. Η κριτική του new age του άρθρου αυτού επικεντρώνεται κυρίως στους new age θρησκευτικούς και εσωτερικούς γκουρού και όχι σε μεμονωμένους στοχαστές.
Σημ.2: Από το σύνολο υποκρισίας και ηλιθιότητας του new age θα πρέπει επίσης αναμφίβολα να εξαιρέσουμε τις διάφορες "σέκτες αυτοκτονίας" (Ντ.Κορρές, Παιδιά του ήλιου κτλ) οι οποίες είναι οι μόνες τίμιες στην πρακτική τους και προσφέρουν τη μόνη αληθινή σωτηρία - αν όχι των οπαδών τους τουλάχιστον των υπόλοιπων ανθρώπων από τους οπαδούς τους.